دیگه چه خبر؟ che khabar
خبر ، تحلیل و مقاله
دیگه چه خبر؟ che khabar
خبر ، تحلیل و مقاله
اهمیت شبکه های اجتماعی مجازی در تحولات خاورمیانه
در بررسی عوامل شکل دهنده به اعتراضات مردمی سال 2011 در کشورهای عربی خاورمیانه و شمال آفریقا، علاوه بر ساخت شکننده حکومت های دیکتاتوری ،وابستگی خارجی، فاصله طبقاتی گسترده و کرامت مخدوش شده مردم، فضای مجازی نیز همواره به عنوان یک عامل جدی مطرح بوده است.
این نقش آفرینی به گونه ای بوده است که تنها چند ماه بعد از تحولات خاورمیانه غول های فضای مجازی و اینترنت همچون روسای فیس بوک ، توییتر و مایکروسافت به اجلاس جی هشت در پاریس دعوت شدند تا موضوع چگونگی کنترل شبکه های اجتماعی مجازی مورد مداقه قرار بگیرد.
شبکه خبری سی ان ان نیز در گزارشی از نشست سران سازمان های اطلاعاتی آمریکا در مجلس سنا با موضوع نقش فیس بوک و توییتر در انقلاب های عربی خبر داد. "لئون پانتا"، رئیس سیا در این جلسه تعداد کاربران شبکه های مجازی را 600 میلیون کاربر فیس بوک و 190 میلیون کاربر توییتر، عنوان کرد.
واقعیت این است انتشار بیش از یک صد پایان نامه در مقطع دکترا و کارشناسی ارشد با موضوع نقش فیس بوک و توییتر در تغییرات اجتماعی در دانشکده های نظامی و امنیتی غرب، برگزاری صدها ساعت نشست های تخصصی در اتاق های فکر آمریکایی و هزاران مقاله در روزنامه های مختلف ، همه و همه نشان از نقش پررنگ این رسانه های نوین در شکل دهی افکار عمومی جهان دارند.
از آنجا که در کشورهای عربی، رسانه ها اغلب در انحصار دولت بوده است و به طور طبیعی صاحب رسانه از آن در جهت تحکیم حضور و مشروعیت خود بهره می‌برد، وجود شبکه های اجتماعی که این انحصارطلبی را دچار شکست کرده به ابزاری برای اطلاع رسانی و افزایش بینش سیاسی مردم در این کشورها تبدیل کرده است.
افزایش نرخ رشد استفاده کاربران اینترنتی در شمال آفریقا و خاورمیانه محمل مناسبی برای این امر مهیا نمود؛ به نحوی که شمال آفریقا با نرخ رشد بی سابقه 4/77 درصدی کاربران اینترنت در سال 2011، رتبه نخست افزایش رشد کاربران را نشان می‌دهد. خاورمیانه نیز با نرخ رشد 8/29 درصد در جهان رتبه چهارم را دارا می‌باشد.
نگاهی به آمار تعداد کاربران در کشورهای ناآرام مانند مصر با 20 میلیون و 136 هزار کاربر، و 7 میلیون و 295 هزار و 240 عضو در فیس بوک که 9/8 درصد از جمعیت 82 میلیون و 79 هزار و 636 نفری این کشور را تشکیل می‌دهد، نشان از ظرفیت های بسیار زیاد این ابزار در این کشور است. در این راستا، نرخ استفاده از توییتر توسط مصریان در جریان سقوط حسنی مبارک رشد 151 درصدی را نشان می‌دهد.
در چنین شرایطی از ویدئوهای به اشتراک گذاشته شده در شبکه های مجازی در هر روز 5/5 میلیون نفر بازدید داشته اند. در سایر کشورهای خاورمیانه مانند بحرین تعداد کاربران اینترنتی 649 هزار و 300 نفر است که 5/53 درصد از جمعیت یک میلیون و 214 هزار و 705 نفری این کشور را تشکیل می‌دهد. عضویت مردم این کشور در فیس بوک به رقم 287 هزار و بیست نفر که 6/23 درصد از جمعیت این کشور است می‌رسد که محبوبیت این رسانه نوپا را نوید می‌دهد. در کشور یمن تعداد کاربران اینترنت در سال 2011، به رقم 2 میلیون و 349 هزار نفر رسید که 7/9 درصد از جمعیت 24 میلیون و 133 هزار و 492 نفری را تشکیل می‌دهد.
تعداد اعضای فیس بوک در این کشور 329 هزار و 40 نفر است که 4/1 درصد می‌باشد. این آمار، در مورد سوریه و تونس با نرخ رشد اینترنت 8/19 درصد و 9/33 درصد در سال 2011 بسیار چشمگیر می‌باشد؛ به نحوی که از حدود 4 میلیون کاربر اینترنت در تونس اعضای فیس بوک در این کشور 2 میلیون و 602 هزار و 640 نفرمی‌باشد که رشد 5/24 درصدی را نشان می‌دهد. در سوریه نیز چیزی حدود 4 میلیون و 500 هزار نفر کاربر اینترنت هستند .شبکه های اجتماعی در این بستر مناسب، به طور همزمان چندین نقش را ایفا می‌کنند.
جریانی آسان، به روز و کم هزینه برای برقراری ارتباط مردم با یکدیگر ایجاد کرده اند؛
ارتباطی واقعی که همچون تلویزیون، رادیو و مطبوعات از مجرای یک واسطه صورت نمی‌گیرد (ویژگی اصلی وب 2)
همه کاربران می‌توانند در انتقال اخبار و ایده ها مشارکت داشته باشند
ویدئوها و تصاویر زیادی از رویدادها و اخبار به صورت آنلاین در اختیار مردم قرار می‌گیرد،
جایی برای هدایت افکار عمومی از طریق ارائه اخبار گزینشی از سوی منابع رسمی وجود ندارد
بدین ترتیب، اکثر مردم به جای پیگیری اخبار از طریق رسانه های رسمی کشور به شبکه های اجتماعی روی آوردند؛ شبکه هایی که از آنِ خودشان است و خودشان آن را پوشش خبری می‌دهند.
از طرف دیگر، این شبکه ها جای احزاب و گروه ها و سازمان ها را در جنبش های اعتراضی مشابه در سال های قبل گرفته اند. دیگر نیازی نیست برای اعتراض عضو سازمان و یا حزبی ویژه شد و نیز نیازی نیست تحت آموزش رهبران این گروه ها قرار گرفت، بلکه در بسیاری از موارد این رهبران سیاسی هستند که تحت تأثیر حرکت های خودجوش مردمی که در این فضاها شکل می‌گیرد و به بیرون هدایت می‌شود قرار می‌گیرند و به تحلیل آن می‌پردازند.
به این ترتیب مردم یک کشور از طریق این فضای تازه بدون واسطه با یکدیگر ارتباط دارند و نیز علاوه بر آن با بقیه مردم دنیا می‌توانند به طور آسان ارتباط برقرار کنند. در این میان، نقش آفرینی شبکه های اجتماعی نظیر «فیس بوک» و «توییتر» در فرآیند جهت دهی به افکار مردم و همچنین بسیج نیروها در این کشور توسط شبکه های اجتماعی موضوعی است که در دو مرحله صورت می‌پذیرد. در مرحله اول شبکه سازی در فضای مجازی و در مرحله بعدی شبکه سازی در فضای واقعی.
با این توضیح به نظر می‌رسد درحالی که رسانه های غربی و عربی به شدت دیدگاه های ایران را درباره موضوعات مختلف سانسور کرده یا تحریف شده نشان می‌دهند و در حالی که رسانه های دیداری و شنیداری ایران از نفوذ کافی برای انتقال پیام برخوردار نیستند، و حتی اخیرا با محدودیت های جدیدی نیز ازسوی شرکت های خدمات دهنده ماهواره ای اروپا و منطقه مواجه شده اند، شبکه های اجتماعی مجازی می‌تواند مهمترین یا تنها پل ارتباطی در مقابله با سانسور رسانه ای دیدگاه های ایران باشد.
